Neonowo

/ jeden z pierwszych neonów na fasadzie domu handlowego Kaufhaus des Westens  w Berlinie / lata 20-te

Na czym polega fenomen neonów ? Niepowtarzalny efekt świecenia, bogata kolorystyka, trwałość oraz niskie koszty eksploatacji to zalety neonów. Stosowane zarówno zewnętrznie jak i wewnętrznie neony poprzez swoje niesamowite, żywe barwy światła skutecznie przyciągają uwagę klientów. Widoczne z dużych odległości reklamy / znaki neonowe staja się punktami odniesienia. Budynki stając się rozpoznawalnymi i znanymi, niejednokrotnie zmieniają swą tożsamość jak np. The Pleyel na przedmieściach Paryża z czasem nazywano Bayer a następnie wieżą Philipsa od znaków neonowych umieszczanych na jego dachu. Możliwość zastosowania różnych gazów i ich mieszanin sprawia, że neony mogą świecić różnymi kolorami, co dodatkowo uatrakcyjnia przekaz. Po zmroku neony wyróżniają się wyraźnie. Nie mamy wątpliwości gdzie znajduje się miejsce, którego szukamy. Neony znacząco wpływaja na sposób w jaki odbieramy architekturę. Trzeba przyznać, że są dość agresywnym elementem świecąc na jaskrawe kolory. I w tym tkwi ich niezaprzeczalny urok. 
  Neony są święcącymi rurkami, którym wytwórcy po ogrzaniu nadają pożądany kształt. Następnie w tak przygotowany kształt wpompowuje się pod niskim ciśnieniem neonowy lub inny, używany do tego celu gaz. Po zastosowaniu wysokiego napięcia prądu gaz zaczyna jasno świecić. Kombinacje / mieszanki gazu wtłoczonego do pojedyńczych rurek (systemów) oraz samo szkło wpływaja na kolor efektu finalnego. NEON sam w sobie emituje pomarańczowo-czerwone światło, ARGON zaś błękitno-lawendowy.
   Neony zostały wynalezione na początku XX wieku. Powszechniej zaczęły być stosowane w latach 20-tych. Wtedy np. w Berlinie na fasadzie domu handlowego Kaufhaus des Westens zawisł czerwony neon Kadewe. Symbol luksusu, wielkiego świata i dobrobytu. 



/ chyba najbardziej rozpoznawalny neonowy napis w Europie / Moulin Rouge / Paryż


/ neonowe początki
11 grudnia 1910 Georges Claude pokazał w Paryżu całemu Światu, pierwszą lampę neonową (pierwszym użytym gazem był neon, dający barwę pomarańczowo-czerwoną. Stąd nazwa neony). Claude opatentował lampę w roku 1915, zaś w 1923 przedstawił w USA pierwszy reklamowy neonowy napis. Były one wytworzone dla firmy Packard dealera aut w Los Angeles w Kalifornii. Earle C. Anthony zakupił dwa znaki Packard za sumę $24,000.00.

  W 1910 podczas Paris Motor Fair, światło neonowe po raz pierwszy użyto w większej skali, dekorując kolumny Grand Palais. W początkowym okresie ekspozycji rur i znaków neonowych, nazywano je płynnym ogniem. Zaawansowanie technologii umożliwiło kilka lat później zmniejszenie średnicy rury neonowej co w rezultacie pozwoliło na rysowanie liter w jednym wydłużonym ciągu.

  W latach 20-tych kiedy to koncept wsparcia sprzedaży był jeszcze w powijakach, fenomen neonu doprowadził do odkrycia, praktycznie przypadkiem, że światło może sprzedawać. Managerowie większych galerii handlowych Paryża jak Galeries Lafayette, la Samaritaine czy la Belle Jardinieredecydowali się na użycie małych ekspozycji świetlnych na fasadach i dachach, aby przyciągnąć uwagę przechodniów i potencjalnych kupców. W beztroskich latach 20-tych neon osiągnął nawet status nowej formy sztuki, stał się inspiracją takich malarzy jak Sonia Delaunay, Fernard Leger and Raoul Dufy

/ polski neon

/Książka „Polski Neon. Warszawa” ze zdjęciami artystki Ilony Karwińskiej, to fotograficzny album ze zdjęciami warszawskich neonów. Ilona Karwińska to znana na świecie polska artystka i fotograf, odkryła neony na nowo znajdując im zastosowanie w sztuce. W samym sercu Londynu na Covent Garden w galerii Capital Culture zorganizowała wystawę swoich prac. Jak pisał magazyn „Icon” - Brytyjczyków zachwycił unikalny design neonów.

Neonowe napisy kojarzone w Polsce z czasami PRL-u, obecnie przeżywają drugą młodość. Ten bardzo charakterystyczny element architektury, w najlepszym swoim okresie czyli w latach 60. i 70., neonowe napisy oświetlały niemal każdy sklep, kawiarnię, bibliotekę czy dom handlowy. W Polsce dopiero w latach 60-tych zyskały dużą popularność. Jednak w latach PRL popularne to nie były projektowane masowo. Raczej projektowane przez artystów: m.in. architektów - Karpińskiego, Lacherta, Brukarskiego oraz grafików: Eryka Lipińskiego i Tadeusza Gronowskiego oraz tzw. neoniarze czyli artyści, którzy specjalizowali się w reklamach świetlnych. Dlatego w przeciwieństwie do współczesnych, stare neony zachwycają unikatowym wzornictwem i estetyką. W PRL były symbolem ,choć często reklamowały coś, czego w sklepach nie było. Dzisiaj młode pokolenie docenia ich artystyczny kształt i walczy o to, by neony nie znikały z ulic. Poniżej przykłady warszawskich neonów.

/ Katowice

Jeszcze w latach 70. XX wieku Katowice były miastem neonów. Dziś sklepy i punkty usługowe zdobią bezstylowe szyldy z plastiku. Jest nadzieja, że miasto wróci do swej neonowej sławy. Katowice polskim Las Vegas? Na pewno nie dziś, ale być może w przyszłości. A na pewno w przeszłości, w czasch PRL-u, w erze neonów, które przystrajały fasady wielu budynków, głównie sklepów i domów handlowych. Takiej ich liczby nie było w żadnym innym polskim mieście. Na nieistniejącej już hali sportowej Huty Baildon umiejscowiono pamiętny ruchomy neon z piłką wpadającą do kosza. Inne znajdowały się np. na Zenicie czy Delikatesach PSS Społem, ale poznikały. Nieliczne dzisiejsze przykłady to neony na restauracji City Rock czy kinie Cinema City Punkt 44. 

  W Katowicach były piękne neony. Na przykład na ulicy 3 Maja, na budynku Domu Handlowego Kmicic. 
  W Katowicach miała miejsce akcja tworzenia nowych neonów i montowania ich w miejscach, w których już ślad po nich zaginął. Np. na teatrze Ateneum czy kinie Światowid. Katowice ponownie miastem neonów. Zeszłoroczna akcja: Katowice Miasto Ogrodów również miała swój neon-logo.

/ recycled typographic lamps
Działająca obecnie na rynku fińska firma Character przemienia stare litery z szyldów w dekoracyjne lampy LED. Efekt tych działań możemy zobaczyć poniżej. Połączenie ekologii i dizajnu na najwyższym poziomie.